Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ)

Mr P. Bouman is lid van de vereniging Psychiatrisch Patiëntenrecht Advocaten Nederland (vPAN).

De Wet Bopz beschermt de rechten van cliënten die te maken krijgen met dwang in de zorg.

In de Wet Bopz staat wat de rechten zijn van patiënten tijdens een onvrijwillige opname in een psychiatrische instelling. De minister van Volksgezondheid Welzijn Sport(VWS) is primair verantwoordelijk voor de Wet Bopz en het beleid rondom de wet.

De Wet Bopz geldt voor:

• gedwongen opnamen en behandelingen in de psychiatrie
• de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking
• de psychogeriatrie (ouderenzorg voor mensen met dementie)

Gevaar afwenden

Een belangrijk uitgangspunt bij gedwongen opnamen is 'het afwenden van gevaar' voor de personen zelf, anderen of hun omgeving. Alleen als dat gevaar niet op een andere manier is af te wenden dan door een opname, kan die persoon zonder zijn eigen toestemming worden opgenomen.

Voor mensen met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische aandoening geldt een specifiek gevaarscriterium, namelijk of de cliënt zichzelf buiten de inrichting kan handhaven of niet.

Bij een gedwongen opname krijgt u namelijk te maken met een rechter, die moet beoordelen, of een gedwongen opname aan de wettelijke eisen voldoet en moet voortduren. U heeft dan recht op een advocaat, die uw belangen behartigt en die u zal bijstaan. Ook kan het zijn dat u een klacht heeft ingediend over uw behandeling en een advocaat nodig heeft omdat u de klacht door de rechtbank wilt laten beoordelen. Of u wilt ontslag uit het psychiatrisch ziekenhuis en de geneesheer-directeur wijst uw verzoek af.

Mensen kunnen gestoord raken in hun geestvermogens. Soms ontstaat er gevaar door de stoornis. Onder gevaar wordt verstaan: Gevaar voor degene, die het veroorzaakt, hetgeen onder meer bestaat uit: het gevaar dat betrokkene zich van het leven zal beroven of zichzelf ernstig lichamelijk letsel zal toebrengen;

Mensen kunnen gestoord raken in hun geestvermogens. Soms ontstaat er gevaar door de stoornis. Onder gevaar wordt verstaan:

Gevaar voor degene, die het veroorzaakt, hetgeen onder meer bestaat uit:

• het gevaar dat betrokkene zich van het leven zal beroven of zichzelf ernstig lichamelijk letsel zal toebrengen;
• het gevaar dat betrokkene maatschappelijk te gronde gaat;
• het gevaar dat betrokkene zichzelf in ernstige mate zal verwaarlozen;
• het gevaar dat betrokkene met hinderlijk gedrag agressie van anderen zal oproepen
• gevaar voor een of meer anderen, hetgeen onder meer bestaat uit:
• het gevaar dat betrokkene een ander van het leven zal beroven of hem ernstig lichamelijk letsel zal toebrengen;
• het gevaar voor de psychische gezondheid van een ander;
• het gevaar dat betrokkene een ander, die aan zijn zorg is toevertrouwd, zal verwaarlozen
• gevaar voor de algemene veiligheid van personen of goederen;
• hierbij kunt u zich allerlei situaties voorstellen, waarbij de algemene veiligheid voor mensen of goederen in het geding is.

Ambulante behandeling

Vaak wordt vanuit een GGZ instelling eerst geprobeerd om de patiënt ambulant (in de thuissituatie) te begeleiden (behandelen). Er wordt dan ambulante hulp ingeschakeld: de patiënt krijgt hulp aangeboden van een psychiatrisch verpleegkundige, een psychiater kan medicatie aanbieden.

Soms kan het gevaar niet zonder opname worden weggenomen

Er zijn ook situaties waarin het niet meer mogelijk lijkt te zijn om iemand ambulant te behandelen en het gevaar weg te nemen.

Procedures in de Wet Bopz

Een opname in het kader van deBopz kan via verschillende procedures. U vindt een uitgebreide uitleg hierover in het onderdeelBopz-proceduresvan de site.

Vaak wordt vanuit een GGZ instelling eerst geprobeerd om de patiënt ambulant (in de thuissituatie) te begeleiden (behandelen). Er wordt dan ambulante hulp ingeschakeld: de patiënt krijgt hulp aangeboden van een psychiatrisch verpleegkundige, een psychiater kan medicatie aanbieden.

Soms kan het gevaar niet zonder opname worden weggenomen

Er zijn ook situaties waarin het niet meer mogelijk lijkt te zijn om iemand ambulant te behandelen en het gevaar weg te nemen.

Behandelplan of zorgplan

Als mensen gedwongen zijn opgenomen in een instelling, stelt de wet een behandelplanverplicht. In de gehandicapten- en ouderenzorg heet dit een zorgplan of een ondersteuningsplan. De betrokkene moet zelf instemmen met het behandel- of zorgplan. Kan hij dat niet, dan kan de partner, ouder of wettelijke vertegenwoordiger namens hem instemmen.

Bopz-aanmerking

Dwang op grond van de Bopz is alleen mogelijk in instellingen die daarvoor zijn aangewezen door het ministerie van VWS. Die instellingen hebben een Bopz-aanmerking.

Meer informatie kunt u vinden in de brochure:“cliënt en familie” op internet.